Buonanotte, Signor Lenin

Dobranoc, Panie Lenin!

Świadomie lub nie, na fali ukraińsko-rosyjskich sporów sięgnąłem po kolejną już książkę Tiziano Terzaniego. Włoski mistrz reportażu tym razem jednak nie krąży w poszukiwaniu odpowiedzi jak żyć, nie pisze też listu w obronie pokoju, a zaciekawiony niczym dziecię kroczy po państwach i miastach byłego już Związku Sowieckiego.  Historia, którą opisuje toskański dziennikarz toczy się na przededniu rozpadu Imperium, co dodaje jej dramatyzmu i sprawia, że staje się ona jedyną w swoim rodzaju.

Nawet dla mnie, osoby która nie żyła w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, większość z opisywanych przez Terzaniego sytuacji wydaje się być normalna. A przynajmniej zwyczajna dla tamtego systemu, tamtych czasów i tamtego państwa. Opowieści o kolejkach, „pokątnym” załatwianiu wielu spraw, organizowaniu sobie życia, aby nie było ono szare i nudne krążą w rodzinie i wciąż są żywe. Pisarz natomiast odkrywa nieznaną mu dotychczas rzeczywistość. Kraj po kraju, miasto po mieście, ulicę po ulicy poznaje to, czym było ZSRR, wiele razy przy tym nie mogąc wyjść ze zdumienia i podziwu dla homo sovieticus.

Tym, co wyróżnia Terzaniego w jego podróży, jest sumienność w dążeniu do obiektywnej prawdy (jeśli taka istnieje) i niepohamowana ciekawość, która doprowadza go do interesujących postaci i niemniej interesujących historii. Pisarz z nieskrywaną niechęcią spotyka się z byłymi członkami Partii, osobami nadal żyjącymi (chcąc, nie chcąc) w epoce, która nieubłaganie przemija. Dzięki wrodzonej dziennikarskiej dociekliwości Terzani ma możliwość rozmawiania z opozycjonistami, nowopowstającą klasą społeczną i polityczną oraz prostymi ludźmi, przed którymi w związku z upadkiem Imperium pojawia się niepewna przyszłość.

Ta książka to szczegółowy i prawdziwy dokument schyłku oraz następnie upadku Związku Sowieckiego. Wielka polityka przeplata się tu z przyziemnymi sprawami społeczeństw poszczególnych państw. Terzani, trochę niczym wróżbita, odkrywa karty jakie zostają po Imperium i ukazuje czym ono było. Dzięki rozmowom przeprowadzonym przez autora z poszczególnymi bohaterami książki czytelnik ma możliwość dojrzenia tego, co było niewidoczne na pierwszy rzut oka; rysuje się realistyczna wizja socjalistycznych społeczeństw, ujarzmionych i podległych jednemu reżimowi, a z drugiej strony niewolących się nawzajem.