Uniwersytet, to brzmi dumnie?

Lasciate ogni speranza voi ch’entrate.

            Jestem osobą butną, dumną, pełną ambicji. Nie przeczę. Czasami ciężko przychodzi mi przyznać komuś rację, ale gdy dotrze do mnie, że jej nie mam – robię to. Staram się umieć przeprosić, jeśli tego wymaga sytuacja i jestem czemuś winny. Wiem, że nie zawsze wszystko wychodzi tak jakbym tego chciał, ale z drugiej strony – wiem, że w niektórych tematach mam sporo wiedzy i racja leży po mojej stronie. Jako świeżo upieczony absolwent studiów pierwszego stopnia na Wydziale Neofilologii Poznańskiego UAMu poczułem się w obowiązku napisać kilka słów stanie szkolnictwa wyższego w Polsce. Obserwując, ale przede wszystkim odczuwając na własnej skórze absurdy, bezmyślne zachowania niektórych osób (mających z definicji „służyć ucząc”), czy po prostu brak zwykłej ludzkiej empatii, zacząłem się zastanawiać nad stanem uczelni publicznych w naszym pięknym kraju. Punktem wyjścia jest filologia włoska na rzeczonym Uniwersytecie, jednakże ten artykuł może dotyczyć w równej mierze każdej innej uczelni państwowej w Polsce.

            Zanim zacznę, pragnę zauważyć, że nie piszę tego artykułu by kogoś ośmieszyć, oczernić, zniesławić, zniszczyć… i tak dalej. Wiem, że pisząc ogólnikami również wiele osób poczuje się dotknięte, bo nigdy nie jest tak, że wszyscy są źli lub wszyscy dobrzy. Tak więc, dla ścisłości: nie podaję nazwisk ani cech charakterystycznych zarówno bohaterów pozytywnych, jak i tych negatywnych występujących w poniższej Commedia dell’Arte. Nie mam też na celu mścić się na UAM za cokolwiek, bo (myślałem, że takie czasy minęły, ale z poczynionych obserwacji wynika, że wciąż WSTYD SIĘ PRZYZNAĆ) byłem studentem pilnym, obowiązkowym, chodzącym na wszystkie zajęcia i regularnie uczącym się. Chciałbym tym artykułem coś zmienić, na lepsze oczywiście. Być może dotrze on do osób mądrych, racjonalnie podchodzących do życia. I nie mówię tu jedynie o kierunku, który niedawno ukończyłem. Chciałbym zwrócić uwagę na całokształt edukacji w naszej ojczyźnie. Na to, jak szkolnictwo wyższe ulega stopniowej degradacji – w dużej mierze dzięki rządzącym - ale również z powodu systemu, który chcąc być doskonałym, w rzeczywistości okazuje się być tragicznym w skutkach. Drodzy Państwo, zapraszam do Świata-Szkół-Wyższych, gdzie cwaniaki i lenie są faworyzowani, a osoby pełne zapału do nauki szybko dowiadują się, że na uniwersytecie może spotkać ich wszystko, poza nauką i odpowiedzialnością.

            Cóż, trudno jest mi skupić się na jednej rzeczy, bo absurdów było wiele. Może zacznę  od programu studiów, który jest przeładowany i po prostu źle zaprojektowany. Oczywiście ryba psuje się od głowy, a więc nie są tu winne osoby z wydziału czy instytutu. Podział studiów na te I i II stopnia doprowadził do tego, że już w pierwszych trzech latach student musi poznać wszystkie podstawy z wszystkich dziedzin dotyczących kierunku studiów. I tak program studiów licencjackich jest PRZEŁADOWANY, a z drugiej strony (o ironio!) wydatki na uczelnie, a w efekcie również wydatki samych jednostek państwowych, są obcinane. Mniej pieniędzy na więcej zajęć, większą liczbę wykładowców, więcej materiału? No oczywiście, że ma to sens. Tylko w Polsce.

Wiele mówi się o pozytywnych aspektach podziału studiów na dwa stopnie: można zrobić sobie przerwę w studiowaniu, można zmienić kierunek, wydział, uczelnię itp. itd. Nie ulega wątpliwości, że dla osób, które niefortunnie wybrały złą drogę, jest to dużym plusem. Jeśli jednak spojrzymy na to, jak odbywały się zajęcia przed reformą, a jak to się dzieje teraz, to dochodzę do wniosku, że „reforma” ta przyniosła więcej złego niż dobrego. Aktualnie na uniwersytetach nie kształci się porządnych obywateli, a jedynie produkuje niezliczoną liczbę osób posiadających papierek (który nie ma większej wartości w obliczu setek tysięcy posiadaczy podobnych „papierków”).

Inną sprawą są punkty ECTS, narzucane odgórnie, które powinny odzwierciedlać wysiłek studenta włożony w naukę i przygotowywanie się do danego kursu. Nie oszukujmy się, wszystko to jest czasami farsą... Są przedmioty, wybaczcie, nic nie warte, za które przysługuje więcej ECTSów, niż np. za zajęcia z przedmiotu kierunkowego (teoretycznie najważniejszego). Skoro jesteśmy już przy punktach ECTS, odnoszących się do Europejskiego Systemu Oceniania. Wydział Neofilologii ma nieporównywalnie więcej ofert wyjazdów na projekty międzynarodowe niż każdy inny na UAM. To jest logiczne. Studiując języki każdy powinien chcieć wyjechać na Erasmusa, czy inny program umożliwiający kontakt z żywym językiem. I tu pojawia się pytanie: Dlaczego jedynie garstka studentów filologii korzysta z Erasmusa (aktualnie Erasmus plus), skoro mamy aż tyle możliwości? Odpowiadam: nawet najdrobniejsza różnica w programie studiów może doprowadzić do tego, że dany student po powrocie będzie zaliczał i tak większość egzaminów. I nie chodzi tu jedynie o wymogi UE (chociaż te też czasami zasługują na obśmianie), a o zwykłe czepianie się na uczelni o szczegóły. Inną sprawą jest papierkologia, która nie kończy się nigdy. Załatwianie wszystkich dokumentów po powrocie z Erasmusa trwa niemalże tyle, co sam pobyt za granicą. A zatem: ERASMUS DLA WYTRWAŁYCH, A CIERPLIWOŚĆ TO NIEWĄTPLIWIE CECHA WYMAGANA U OSOBY WYJEŻDŻAJĄCEJ NA STYPENDIUM…

Zaraz ktoś mi powie, że i tak mamy lepiej niż kilkanaście-kilkadziesiąt lat temu, bo wtedy można było jedynie pomarzyć o wyjeździe na studia za granicę. To prawda, zgadzam się i nie przeczę. Jestem wdzięczny UE, uczelni i wielu innym jednostkom/osobom, że mogłem spędzić pół roku we Włoszech i żyć tym, o czym się wcześniej jedynie uczyłem. Była to niewątpliwie wielka przygoda, która mam nadzieję móc powtórzyć. Jeśli jednak chcielibyśmy porównywać wszystko, co miało miejsce „x” lat temu, z tym co jest teraz, to powinniśmy się cieszyć, że mamy kolorowe telewizory, zupki z paczki i City Center w centrum Poznania.

            Idźmy dalej… uczelnia prowadząc cięcia kosztów stosuje kryteria najmniej logiczne z możliwych. Przykład? Rozwiązywanie umów z wykładowcami z pasją, kompetentnych, szanujących swoją pracę i studenta, dbających o poziom nauczania, ale jednocześnie wykazujących się zrozumieniem dla ludzkich problemów innych osób (czy to współpracowników, czy nauczanych studentów). Dokąd to zmierza? Domyślam się, że jednostki państwowe rządzą się „swoimi prawami” i często nie są idą one w zgodzie z prawami logiki, ale nie dajmy się zwariować. W ten sposób wydział, instytut, kierunek, czy uczelnia jedynie tracą.

            „Jesteście dorośli i zachowujcie się jak dorośli” – to słowa, które usłyszałem już niemalże od każdego wykładowcy, woźnego, a nawet sprzątaczek. Nie będę tutaj bronił braci studenckiej, bo jestem świadomy tego, jak niektóre osoby kombinują i próbują skończyć studia najmniejszym kosztem. Oszukując próbują się prześlizgnąć. Nie mam co do tego złudzeń. Mało ma to wspólnego z dorosłością i dojrzałymi decyzjami (jesteś tu dla papierka, czy dla siebie samego?). Jednak patrząc na zachowania wykładowców zaczynam się zastanawiać, czy to do nich nie powinny być kierowane powyższe słowa. Mamy się zachowywać jak dorośli, a tymczasem pracownicy uniwersytetu traktują nas jak dzieci. Trochę się w tym pogubiłem. Ponownie powtórzę: nie chodzi tu jedynie o ukończoną przeze mnie jednostkę. Mam znajomych na innych wydziałach i innych uczelniach – wszędzie się słyszy o podejściu do studenta jak do osoby niższego stanu. Czy czasy feudalne minęły, czy może się mylę? Czy student jest chłopem pańszczyźnianym na łasce i niełasce pracownika pańs(kiej)twowej uczelni?

            Mógłbym wymieniać w nieskończoność: jak to student musi być idealny, przestrzegać regulaminów (miło by było, gdyby wszyscy wykładowcy zaczęli ich przestrzegać), nie chorować (bo zwolnienia lekarskie bardzo często nie są honorowane i sam poważnie półżywy chodziłem na zajęcia). Nie wymagam pobłażliwości, obniżenia poziomu nauczania, czy czegoś w tym rodzaju. Mam prawo jednak czuć się oszukany. Bo przychodząc na uczelnię państwową myślałem, że będzie tu względny porządek, a student będzie traktowany jak osoba dorosła i odpowiedzialna. Zamiast tego zastałem miejsce, które toczy choroba. Układy i układziki, a student po prostu jest. Jest? No to dobrze, niech poczeka i jak już długo poczeka, to może się nim zajmę... Do tego czeski film, nikt nic nie wie i jest wesoło. Nie, nie jest wesoło. Przychodząc na uczelnię z pasją wychodzę z niesmakiem.

            Żal mi z powodów opisanych powyżej i wielu innych (nie mam sił już dalej toczyć tego monologu…). Przykro mi, że spotkałem tam wiele osób godnych zaufania, mądrych, znających się na wykładanym przedmiocie i teraz opisuję to wszystko w takim świetle. Prawda jest taka, że zawsze złe emocje przyćmią te dobre. Na filologii włoskiej miałem do czynienia z wykładowcami wartościowymi, którzy stali się moimi przewodnikami w makaroniarskim świecie, którzy tryskali pasją do języka i swojej pracy (i myślę, że takie osoby mimo wszystko są w większości). Spotkałem też jednak takich, którzy mnie dobijali, pozbawiali chęci do nauki i działania, a na każdym kroku pokazywali, że nie warto być uczciwym. Zdaję sobie sprawę, że na każdym wydziale, na każdej uczelni są takie jednostki, ale uważam, że wciąż jest ich zbyt dużo.  

            Istnieje duże prawdopodobieństwo, że będę kontynuował studia właśnie na UAM, mam przez to nadzieję, że powyższy artykuł nie uniemożliwi mi tego, bądź nie ześle na mnie gromów, inwazji barbarzyńców, Czerwonych Brygad (to te od Aldo Moro), Giulio Andreottiego, sicari od Camorry, czy po prostu innych nieprzyjemności. Napisałem to wszystko jedynie dla dobra jednostki, na której zdecydowałem się studiować przez 3 lata. Kocham włoski, Włochów, Italię… i nie chciałbym przez kolejne 2 lata przekonywać się, że może być inaczej. Pozdrawiam i dziękuję wykładowcom, którzy byli dla mnie niczym Wergiliusz dla Dantego. Te osoby wiedzą, że o nich mowa. Wszystko inne już przemilczę.

APPENDICE: Powyższy tekst powstał pod wpływem emocji. Z tego też powodu uległ on trzykrotnej poprawce. Ostateczna wersja powstała około tygodnia temu. Raz jeszcze chciałbym podkreślić: nie mam zamiaru obrażać i wyżywać się. Chciałbym po prostu, żeby student był traktowany należycie, a na uczelni mógł rozwijać swoje pasje, zamiast być dołowanym na co-drugim-kroku. Wydaje mi się, że w sytuacji niżu demograficznego i złej polityki prowadzonej przez „górę” gdzieś zagubił się sens samego studiowania. W pogoni za studentem uczelnie nierzadko obniżają poziom (zarówno nauczania, jak i zachowania). W efekcie osoby, które idą na studia, by rozwijać swoje zainteresowania i uczyć  się wychodzą z jakimś papierkiem w ręku po prostu zniesmaczone. Powinno być inaczej.